Casa da Luz
Wat een geluk was het dat ik de laatste jaren van het gedoogbeleid rond ayahuasca mocht benutten. In een prachtige gemeenschap, met ervaren begeleiders en medereizigers. Ik heb het over het voormalige Casa da Luz, Huis van het Licht, in Venhuizen, aan het IJsselmeer.
Daar mocht ik tussen november 2015 en september 2018 werken. Onder invloed van ayahuasca, dus, vanaf hier Daime (in de traditie van de Santo Daime). We hebben het over een krachtig 'entheogeen' (bezield plantmiddel) uit de Amazone, waarvan het gebruik duizenden jaren teruggaat.
Daime betekent 'geef me'. Psychedelica betekent 'geest-manifesterend'.
Hieronder doe ik verslag van mijn eerste weekend bij Casa da Luz, in november 2015 (toen ceremonieel gebruik van Ayahuasca nog gedoogd werd).
Niet-Weten Atelier
Terwijl het voor veel mensen vooral angst voor controleverlies is dat hen weerhoudt van psychedelica in het algemeen en 'sjamanisme' in het bijzonder, speelde bij mij in eerste instantie vooral weerstand tegen 'spiritualiteit' een rol. Daarmee bedoel ik de vanzelfsprekendheid waarmee het 'bestaan' van bovennatuurlijke elementen en krachten worden verondersteld en vereerd, en van deelnemers verwacht wordt daar impliciet of expliciet in mee te gaan.
Het sprak me daarom aan dat in Venhuizen open werd gelaten wat er precies onder Luz (Licht) verstaan werd. Ook trof het me positief dat de plek waar de ceremonie werd gehouden het 'Niet-Weten-Atelier' heette. 'Niet-weten' als basishouding stond me aan.
Set en setting
Ervaringen met psychedelica worden voor een groot deel bepaald door 'set en setting'. Met 'set' bedoeld men 'mindset' zeg maar de 'innerlijke' omstandigheden (verwachting, houding, geestesgesteldheid). Met 'setting' doelt men op de uiterlijke omstandigheden (sfeer, begeleiding).
Wat betreft mijn 'set' hielp het dat ik als twintiger positieve ervaringen op had gedaan met paddo's. Jarenlang ging ik met goede vrienden jaarlijks het bos in, in de zomer, om er vele spreekwoordelijke kilo's lichter weer uit te komen. Tegen die achtergrond vertrouwde ik psychedelica en mezelf met psychedelica: ik had er niets dan positieve ervaringen mee gehad.
De deelnemersgroep bestond uit 10 mannen en 10 vrouwen, dat weekend in november 2015. Allen in het wit gekleed. Na een zorgvuldige intake, waarin nogmaals werd gecontroleerd op contra-indicaties zoals gebruik van antidepressiva, werden de deelnemers ceremonieel de ruimte binnen geleid. Mij werd een matras gewezen. De ruimte was prettig (zie foto).
We staken allemaal een kaarsje aan. De opdracht was om die gedurende de ceremonies brandende te houden.
Muziek
Een bijzonder element tijdens de ceremoniën in de Santo Daime traditie is de muzikale begeleiding. Die is in het Portugees, de taal van deze traditie, en wordt door de begeleiders d.m.v. zang en diverse instrumenten ter plekke verzorgd. Dat gebeurt intuïtief, afhankelijk van de energie in de ruimte, met een breed repertoire om uit te putten. Het was een onderdompeling in een rijke traditie, die erg bijdroeg aan een dragende setting.
Flor das águas
Da onde vens para onde vais
Vou fazer a minha limpeza
No coração está meu pai
...
Waterbloem
Waar kom je vandaan?
Waar ga je heen?
Ik zal mij reinigen
In mijn hart is mijn vader
...
Eerste dronk
Het was vrijdagavond. Ik dronk voor het eerst Daime. Dat viel niet mee. Nooit eerder dronk ik zoiets bitters.
Met een vertrokken gezicht liep ik terug naar mijn matras, waar ik ging zitten.
Niet veel later begonnen de eerste deelnemers 'in proces te gaan', zoals dat heet. Dat is het moment waarop datgene dat we normaal gesproken buiten ons bewustzijn houden, aan de oppervlakte komt. Er komt iets tot expressie met dezelfde kracht als waarmee het werd onderdrukt.
Direct werd mij duidelijk waaróm dit soort heftige emoties normaal gesproken onderdrukt zijn. En waarom mensen met aanleg voor psychoses op dit middel verkeerd kunnen gaan. Er gaat echt een evenwicht verloren. Anderen hervinden onmiddelijk een nieuw evenwicht en dansen gelukzalig op de muziek. Anderen gaan los op een stootzak of met een mattenklopper op een kussen. Weer anderen gaan over hun nek of liggen ontroostbaar te huilen.
Zo'n tafereel laat zich aanduiden als een freakshow. Terwijl het gespiegeld juist het 'normale' leven is, de ingekaderde realiteit, dat absurd overkomt.
Ik kan me nog goed de verbazing herinneren waarmee ik het tafereel dat zich voor mijn ogen ontvouwde gade sloeg. Ik voelde me kraakhelder, 'wakker worden op klare dag', zoals altijd op psychedelica. Overgeven hoefde ik niet, ik zag dat toen nog als een voordeel.
Steek
Niet veel later werd ik sensaties gewaar die ik niet eerder gevoeld had. In mijn hartstreek, op een specifiek punt, werd ik een scherpe pijn gewaar. Een steek, zo je wilt. Een smalle, diepe steek, als van een dolk. Ik heb er geen beter beeld voor.
Het was de voorbode van hetgeen mij de volgende dag te wachten stond.
"Silence", klonk het.
Marga, één van de leidsters, deed het licht uit.
De pijn in mijn hartstreek vervaagde. Ik ging liggen, sloot mijn ogen en genoot van een innerlijk schouwspel.
Haag van liefde
Na een goede nachtrust en een licht ontbijt betrad ik de volgende dag wederom de ruimte, opnieuw in het wit gekleed. We werden uitgenodigd een 'haag van liefde' te maken. Daarin loopt elke deelnemer met gesloten ogen langs alle andere deelnemers, die aan weerszijden staan opgesteld. Je wordt toegezongen en aangeraakt, op hoofd, armen, romp en benen. Een oefening in overgave. Ik ervaarde het als bijzonder effectief in het scheppen van een veilige, verbonden sfeer met mensen die ik net de dag ervoor voor het eerst ontmoet had. En ook het versterken van contact met het eigen lichaam.
'The body keeps the score.'
In proces
De Daime werd die dag geconcentreerder geschonken dan de avond ervoor. Na mijn eerste dronk gebeurde er echter niets (niet met mij, tenminste.) Ik weet nog goed hoe ik buiten de cirkel op een bankje ging zitten, in meditatiehouding. Als een kleine Boeddha observeerde ik het gebeuren in de cirkel. Dat ging er heftig aan toe, ik voel daar daar verzet tegen. Zou ik me erin wagen, me eraan overgeven, of erbuiten blijven? Ik koos het eerste.
Een tweede drinkronde volgde. Ik ging terug naar mijn matras: mijn Werk begon.
"Elke dam die we opwerpen om de schokgolven van het verleden tegen te houden, verandert in de muur van een gevangenis”, zegt acteur Daniel Kolf.
Dammen kunnen breken, ook oude, dikke dammen. Één gat kan voldoende zijn.
De dolksteek die zich de avond ervoor beleefd had aangediend, werd voelbaar. Het had zich netjes aangekondigd, eerder. Nu was het zover: ik ging 'in proces'.
Wat volgde was een ervaring die nog jaren terug zou komen, telkens nadat ik Daime dronk: de ervaring vitaal gewond te zijn rond mijn hartstreek. Terwijl er met mijn fysieke gezondheid toch niets mis was. Integendeel, ik was en ben een sporter. Wel had ik aanhoudende stemmingsproblemen, waarvoor ik in therapie was.
Daar, op mijn matras, voelde het alsof ik op een dieper niveau uitgeschakeld was. 'Out of the game'. Dat voelde tragisch.
Een algeheel 'laat mij maar (liggen)' gevoel maakte zich van me meester. Tot dan toe ongelaten tranen, werden gelaten.
Eén van de begeleidsters, Ada, kwam naast me zitten en hield geduldig mijn hand vast, urenlang.
Zien en voelen
Toen en daar, in november 2015, leerde ik een essentiële les: dat je dingen pas kunt voelen wanneer je ze ziet, en pas kunt zien wanneer je ze voelt.
Jarenlange praattherapie had me niet 'uit mijn hoofd' kunnen brengen. Door middel van allerlei kunstgrepen hield ik mijn gevoelsleven in toom. Strategieën waarmee ik redelijk kon functioneren van week tot week, op de voorgrond, maar waarmee ik als mens niet tot bloei kon komen. Die me beperkten.
Van buiten functioneerde ik redelijk, van binnen was ik blijven hangen in de vechtscheiding van mijn ouders, die op mijn derde begon en vele jaren duurde.
Door de Daime had ik voor het eerst toegang tot die 'verinnerlijkte wees'. Die trof ik in slechte conditie aan.
Voor het eerst kon ik dat deel van mezelf aanraken, er direct mee in contact zijn. Niet eerder had ik zoveel verdriet ervaren. En toch deed het me goed.
"Dit soort resultaten kan ik in mijn praktijk niet behalen", zei mijn toenmalige psychotherapeut daar naderhand over. Hij had gelijk, ik weet het nog goed.
Mijn kaarsje was uitgegaan, in het Niet-Weten atelier, op de ronde tafel in het midden. Ik stak het niet opnieuw aan, kon dat niet gemeend doen.
Die doorvoelde duisternis was mijn ware begin. Nu kijk ik terug op het pijnlijke geschenk van de Daime als het beste dat mij overkomen is.
Tot slot
Waarom weet ik niet precies, maar na dat eerste Werk begon ik dagelijks te mediteren. Waar ik daar voorheen altijd na enkele weken weer mee ophield, ging ik er nu mee door. Ik deed mijn eerste Vipassana tiendaagse, in de zomer van 2016. In de jaren die volgden deed ik twee maal per jaar een 'Werk' bij Casa.
Totdat vadertje staat, in zijn compassievolle wijsheid, besloot ook 'religieus' gebruik van ayahuasca actief te gaan vervolgen. Casa da Luz hield ermee op.
Ik geef de lezer in overweging om de volgende keer in het stemhokje, mee te wegen hoe politieke partijen tegenover het reguleren van psychedelica staan. Onze geestelijke gezondheidszorg is bij lange na niet opgewassen tegen de psychische lijdensdruk die zovelen (meestal verborgen) ervaren.
Tijdens mijn laatste Werk bij Casa, in september 2018, kreeg ik huiswerk mee: maak van alledaagsheid medicijn. De Daime was mijn poort naar beoefening.
Graag dank ik iedereen die een plek mogelijk maakte waarin ik me veilig wist, en aanvaard. Het opende mijn hart. Het ga jullie goed, allemaal!
Ahoo
